Khám phá 4 bảo vật Quốc gia đậm nét văn hóa Chăm, Đông Sơn xưa

Trong số hàng nghìn di vật, cổ vật Bảo tàng tỉnh Quảng Trị đang lưu giữ, có một số cổ vật tiêu biểu có niên đại hàng nghìn năm, mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử của các thời kỳ.

Đáng chú ý là 4 di vật, cổ vật đã được Chính phủ công nhận là Bảo vật Quốc gia, gồm 2 bức phù điêu Lá Nhĩ Trà Liên, tượng Uma Dương Lệ và trống đồng Trà Lộc.

Ông Ngô Quốc Phong, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý di tích và Bảo tàng tỉnh Quảng Trị, cho biết, 4 Bảo vật Quốc gia kể trên mang đậm phong cách văn hóa người Chăm cổ và văn hóa Đông Sơn xưa.

Theo ông Phong, 2 bức phù điêu Lá Nhĩ Trà Liên được phát hiện tại khu tháp Chăm Trà Liên (xã Triệu Giang, huyện Triệu Phong, Quảng Trị). Hai bức phù điêu được tạc trên chất liệu đá sa phiến thạch, có niên đại vào khoảng nửa cuối thế kỷ IX.

Bức phù điêu Lá Nhĩ Trà Liên 1 được phát hiện năm 1980, cao 1,21m, dày 0,2m và đường kính đáy 1,54m. Bức phù điêu được chạm khắc hình thần mặt trời Surya (theo tín ngưỡng người Chăm) và 2 trợ thủ, đứng trên một bệ cao có nhiều đường gờ giật cấp như chiếc thuyền.

Bức phù điêu Lá Nhĩ Trà Liên 2 được phát hiện năm 1992 và còn khá nguyên vẹn, cao 1,2m, dày 0,17m, đường kính đáy 2,1m. Nội dung chính của bức phù điêu là hình tượng thần Shiva và nữ thần Uma (theo tín ngưỡng người Chăm), được chạm nổi trong khung hình bán nguyệt khoét lõm so với bề mặt.

Các chi tiết chạm khắc trên phù điêu thể hiện kỹ thuật tinh xảo và ý niệm thẩm mỹ đặc trưng của nghệ thuật điêu khắc Chăm cổ.

Một Bảo vật Quốc gia khác là tượng Uma Dương Lệ, được tìm thấy tại Cồn Giàng (làng Dương Lệ, xã Triệu Thuận, huyện Triệu Phong, Quảng Trị). Đây là một pho tượng làm bằng đá sa thạch, nặng 125kg, cao 0,6m, tạc hình nữ thần Uma đang ngồi trên bệ đài.

Bức tượng mang đậm nét văn hóa của người Chăm vào cuối thế kỷ IX, đầu thế kỷ X, là giai đoạn chuyển tiếp trong tiến trình phát triển nghệ thuật Chăm, với sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố linh thiêng và nghệ thuật tạo hình tinh tế.

Trống đồng Trà Lộc được phát hiện vào tháng 3/1998 tại khu vực Rú Cát (làng Trà Lộc, xã Hải Xuân, huyện Hải Lăng, Quảng Trị). Trống có đường kính mặt 33,5cm, chân 41,5cm, cao 27cm và nặng 8kg.

Các hoa văn trên mặt và thân trống còn rõ nét, phản ánh phong cách đặc trưng của văn hóa Đông Sơn - nền văn minh rực rỡ từng tồn tại trên đất Việt cổ xưa.

Ông Ngô Quốc Phong cũng cho hay, công tác bảo vệ và bảo quản các Bảo vật Quốc gia luôn được Trung tâm Quản lý Di tích và Bảo tàng tỉnh Quảng Trị chú trọng.

Hai bức phù điêu Lá Nhĩ đã được xây dựng mái che kiên cố nhằm chống chịu thời tiết khắc nghiệt và ngăn ngừa tình trạng phong hóa. Trống đồng Trà Lộc hiện được trưng bày trong tủ kính chuyên dụng, bảo đảm điều kiện nhiệt - ẩm phù hợp.

Riêng tượng Uma Dương Lệ đang được tạm thời đặt tại kho cơ sở để bảo quản. Trung tâm Quản lý Di tích và Bảo tàng tỉnh Quảng Trị đang lập kế hoạch tu bổ không gian trưng bày; khi hoàn tất sẽ đưa bức tượng trở lại phục vụ khách tham quan và nghiên cứu.