Bộ trưởng nêu triết lý căn cơ xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp

Cải cách thực chất, đổi mới thực sự

Phát biểu tại phiên thảo luận tại tổ về dự Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi và dự Luật Cán bộ, công chức sửa đổi chiều 7/5, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà khái quát, 2 dự án luật được xây dựng trong bối cảnh yêu cầu cấp bách của cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy, biên chế.

2 dự luật là căn cứ cơ bản, quan trọng để vận hành toàn bộ nền công vụ của đất nước, và chính quyền địa phương các cấp.

Thực tế, Luật Tổ chức chính quyền địa phương mới được sửa hồi tháng 2 nhưng trong bối cảnh chưa đặt vấn đề mô hình chính quyền 2 cấp. Sau đó, từ chủ trương của các cấp có thẩm quyền, Bộ Nội vụ đã tiếp tục hoàn thiện dự luật trên cơ sở nguyên tắc, triết lý đổi mới, cải cách thực sự bộ máy chính quyền địa phương và hoạt động công vụ.

"Vậy nên lần này, ban soạn thảo quyết định sửa căn bản, toàn diện dự luật với triết lý, tư duy cải cách, đổi mới, tiến bộ và phát triển", Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh.

Thêm vào đó, Bộ trưởng cho rằng đây là lúc đặt ra yêu cầu rất cao về quản trị quốc gia, xây dựng địa phương hiện đại, bộ máy hiệu lực, hiệu quả, đồng thời hướng đến mục tiêu cải cách nền công vụ.

2 dự luật được thiết kế đáp ứng được sự gắn kết, tạo ra sự cốt lõi, xuyên suốt, song hành với mục tiêu mà Tổng Bí thư Tô Lâm, Quốc hội hướng đến là kiến tạo vào phát triển trong hoạt động lập pháp.

90 nhiệm vụ cấp huyện chuyển về xã mới

Về các nội dung cụ thể của dự Luật Tổ chức chính quyền địa phương sửa đổi, Bộ trưởng nhấn mạnh 4 nội dung trọng tâm.

Vấn đề lớn đầu tiên, rất căn cơ, là việc xác lập mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, bao gồm cấp tỉnh (tỉnh, thành phố) và cấp xã (xã, phường, đặc khu), thay cho mô hình 3 cấp hiện nay.

Mô hình đặc khu tập trung hướng đến 13 huyện đảo hiện nay. Về đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt, Bộ trưởng cho biết trong Hiến pháp và dự luật cũng nêu các tiêu chí, điều kiện cụ thể để có đơn vị đặc biệt trong tương lai. Tuy nhiên, những đơn vị đặc biệt cũng nằm trong tổng thể chính quyền địa phương 2 cấp.

Về mục tiêu xây dựng, thiết kế mô hình chính quyền 2 cấp tại địa phương, Bộ trưởng nêu rõ định hướng tại Nghị quyết 60 của Ban chấp hành Trung ương, Kết luận 137 của Bộ Chính trị "xây dựng bộ máy vừa đảm bảo tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, lại đáp ứng yêu cầu gần dân, sát dân và phục vụ nhân dân tốt hơn".

"Mô hình này vừa mang tính phổ quát tại rất nhiều quốc gia tiên tiến, cũng mang tính đặc thù của hệ thống chính quyền địa phương ở Việt Nam", vị tư lệnh ngành Nội vụ thông tin.

Nội dung lớn thứ 2 Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nhắc đến là việc phân định rành mạch thẩm quyền, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương. Đây là vấn đề vừa kế thừa và được đổi mới căn bản.

Trong nhiệm vụ, quyền hạn từng cấp chính quyền, Bộ trưởng cho biết, việc thiết kế thực hiện theo hướng triệt để phân cấp, phân quyền từ Trung ương đến địa phương. Trong đó, nhiệm vụ, quyền hạn của cấp huyện hiện nay sẽ chuyển cho xã, phường mới và còn phân cấp thêm từ tỉnh xuống. Như vậy, nhiệm vụ, quyền hạn của xã, phường mới sẽ rất nặng.

Qua rà soát 99 nhiệm vụ, quyền hạn của cấp huyện, Bộ trưởng cho biết, có 90 nhiệm vụ của cấp này sẽ chuyển cho cấp xã mới. 9 nhiệm vụ còn lại được đưa lên cấp tỉnh.

Guồng quay công việc chưa từng có với Chính phủ

Vấn đề thứ 3 được đưa ra, theo Bộ trưởng, là tập trung triệt để thực hiện việc phân quyền, phân cấp và ủy quyền. Nội dung này đã được quán triệt trong lần sửa luật hồi tháng 2, giờ được làm sâu sắc, triệt để hơn.

Bộ trưởng Nội vụ nêu những con số thống kê thực tế cho thấy những phức tạp, chồng lấn cần sắp xếp, tổ chức lại. Hiện nay, riêng chức danh Thủ tướng Chính phủ đã có đến 152 nhiệm vụ, quy định trong 286 luật chuyên ngành. Thẩm quyền của Bộ trưởng cũng có 143 luật quy định. Chức năng, nhiệm vụ của HĐND huyện hiện có 170 đầu mục, nằm ở 186 luật khác nhau.

"Vấn đề phức tạp, không dễ gỡ khiến các cơ quan phải quyết liệt... chạy, với quyết tâm cao nhất để khi Quốc hội bấm nút thông qua, Chính phủ kịp ban hành đồng thời 25 nghị định hướng dẫn thực hiện việc phân cấp, phân quyền và phân định thẩm quyền các cơ quan. Chưa bao giờ Chính phủ ở trong guồng quay khối lượng công việc lớn như vậy.

Ngày 9/5, Bộ Nội vụ sẽ hoàn thiện báo cáo Bộ Chính trị việc tổ chức phân quyền đáp ứng phương châm "địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm", Bộ trưởng trình bày.

Vấn đề thứ 4 cực kỳ quan trọng được Bộ trưởng đề cập là việc tháo gỡ những tồn tại khi chuyển từ chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp. Dự luật nêu 9 nội dung chuyển tiếp để giải quyết toàn diện, bao trùm toàn bộ việc phát sinh khi vận hành mô hình mới, kết thúc hoạt động của cấp huyện từ 1/7…

Cách thức tháo gỡ thể hiện tư duy đột phá của Quốc hội, sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ Chính trị, Chính phủ là phương thức ủy quyền lập pháp, theo Bộ trưởng. Theo đó, Quốc hội ủy quyền cho Chính phủ ban hành các nghị định để giải những điểm nghẽn hiện diện ở các luật chuyên ngành. Trong thời gian 2 năm sau đó, các cơ quan sẽ sửa dần các luật như thống kê.